मिरची उत्पादकांचा ‘तिखट’ अनुभव: बोकड्या रोगाने घसरली क्वालिटी, शेतकरी संकटात!

मिरची उत्पादकांचा ‘तिखट’ अनुभव: बोकड्या रोगाने घसरली क्वालिटी, शेतकरी संकटात!

जालना, दि. ०१ : कधी अवकाळी पाऊस, कधी उष्णतेची लाट, तर कधी नवनवे रोग… महाराष्ट्रातील शेतकरी एका संकटातून बाहेर पडतो न पडतो तोच दुसऱ्या संकटात सापडतो. सध्या भोकरदन तालुक्यातील मिरची उत्पादक शेतकरी अशाच एका ‘तिखट’ अनुभवातून जात आहेत. एकेकाळी नगदी पीक म्हणून ओळखली जाणारी मिरची यंदा शेतकऱ्यांसाठी डोकेदुखी ठरली आहे. ‘बोकड्या’ रोगाच्या प्रादुर्भावाने मिरचीची गुणवत्ता (क्वालिटी) कमालीची घसरली असून, मिरची उत्पादक हवालदिल झाले आहेत.

मिरची, एक ‘नगदी’ स्वप्न जे ‘रोगा’ने तोडले!
भोकरदन तालुका मिरची उत्पादनासाठी प्रसिद्ध आहे. गेल्या काही वर्षांपासून शेती करणे अधिकच कठीण झाल्याने, अनेक शेतकऱ्यांनी नगदी पीक म्हणून मिरची लागवडीकडे आपला मोर्चा वळवला. गेल्या वर्षी उन्हाळी मिरचीला चांगला भाव आणि उत्पादन मिळाल्याने यंदाही शेतकऱ्यांनी मोठ्या उत्साहात मिरचीची लागवड केली. मात्र, निसर्गाच्या लहरीपणाचा फटका त्यांना पुन्हा बसला. यावर्षी मिरचीवर चुरडा, मुरडा आणि बोकड्या या रोगांचा मोठ्या प्रमाणात प्रादुर्भाव झाला आहे. यामुळे मिरचीची वाढ खुंटली आहे, उत्पादन क्षमता घटली आहे आणि परिणामी मिरचीचा दरही गडगडला आहे. या रोगांमुळे मिरचीची दिल्ली आणि बंगळूरुला जाणारी खेप थांबली आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे आर्थिक नुकसान झाले आहे.

लाखो रुपयांचा खर्च, हातात काहीच नाही!
मागील वर्षाच्या तुलनेत यंदा मिरचीची आवक तब्बल ५० टक्क्यांनी घटली आहे. मिरची लागवडीसाठी शेतकऱ्यांनी मोठा खर्च केला आहे. रोप, खत, ठिबक सिंचन, मल्चिंग पेपर आणि मजुरी असा एकरी सुमारे ९० ते ९५ हजार रुपये खर्च येतो, असे शेतकरी सांगतात. एवढा खर्च करूनही उत्पादन आणि क्वालिटी दोन्ही नसल्याने अनेक शेतकऱ्यांनी नाइलाजाने आपली मिरचीची शेती उपटून फेकून दिली आहे. कर्ज काढून केलेल्या या लागवडीमुळे शेतकरी आता पुन्हा कर्जबाजारी झाले आहेत.

शेतकरी सगीरखा पठाण यांचा अनुभव बोलका आहे. ते म्हणतात, “मी यावर्षी एक एकर मिरची लावली होती. ८ हजार रोपांसाठी आतापर्यंत ९५ हजार रुपये खर्च झाले, पण उत्पन्न फक्त ३५ हजार रुपये मिळाले. त्यामुळे मी मिरचीचा प्लॉट उपटून फेकून दिला आहे आणि आता तिथे मका लावणार आहे.”

कृषी तज्ञांचा सल्ला: पोषणावर लक्ष केंद्रित करा!
या परिस्थितीवर कृषी तज्ञ गणेश बेराड यांनी चिंता व्यक्त केली आहे. ते म्हणतात की, “पारध परिसरात यावर्षी हजारो एकर मिरचीची लागवड झाली, पण वातावरणातील बदलामुळे यंदा मिरचीवर बोकडा आणि चुरडा मुरडा हा व्हायरस मोठ्या प्रमाणात आला आहे. यामुळे शेतकरी चिंतेत आहेत.”

यावर उपाय म्हणून, श्री बेराड यांनी शेतकऱ्यांना ७०% खत जमिनीतून देण्याचा आणि उर्वरित ३०% फवारणीतून देण्याचा सल्ला दिला आहे. यामुळे पिकाची रोगप्रतिकारशक्ती वाढेल आणि न्यूट्रिशनचा योग्य पुरवठा होईल, असे त्यांचे मत आहे.

एकंदरीत, भोकरदनच्या मिरची उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी यंदाचा हंगाम अत्यंत निराशाजनक ठरला आहे. निसर्गाच्या लहरीपणाचा आणि नवनवीन रोगांचा सामना करताना शेतकरी पुन्हा एकदा आर्थिक संकटात सापडला आहे. यावर सरकार आणि कृषी विभागाने तातडीने उपाययोजना करणे गरजेचे आहे, अन्यथा नगदी पिकाचे हे स्वप्न शेतकऱ्यांसाठी कायमस्वरूपी दुःस्वप्न ठरू शकते.